“Of we nog leren?” vroeg hij. Hij vroeg het niet aan mij persoonlijk. Hij vroeg het aan ons allemaal. Hij vroeg het aan de samenleving. “Leert de samenleving?” Hij oogde enigszins vermoeid. Dat heb je als je dergelijke vragen stelt, dacht ik. Mijn intuïtieve antwoord was “ja”. We leren. De samenleving leert.
We wisten allebei dat intuïtie niet bestaat. Het is gewoon “snel herkennen”. We hadden allebei Daniel Kahneman gelezen. Het was één van de dingen die ons verbond. We lazen dezelfde auteurs. Het streelde mijn ijdelheid. Dat ik dezelfde boeken las als de professor. Ik besefte pas veel later dat dit niet uitzonderlijk was. Hij leest immers alles. En ik lees maar een beetje. Niet moeilijk om dan overlappende titels te hebben. Hij wist dit. Hij wist alles over statistiek en kansberekening, en al zeker als het ging over het inschatten van voorspeld gedrag.
En nu had hij een nieuw boek geschreven. En wat voor één. Hij had het antwoord geschreven op de vraag waarmee hij onze lunch had geopend. De vraag werd beantwoord op een beknopte driehonderd zeer leesbare pagina’s. In zijn stijl, helder, hier en daar scherp, zelfs nadat de uitgever zorgvuldig zijn stoute opmerkingen wat had weggegomd of zelfs had veranderd omdat ze hem niet hadden begrepen. Onderschat de diepte niet van een eenvoudig lijkend antwoord. Het is hoe menig monnik zijn bezoeker met verborgen wijsheid naar huis stuurt, verpakt als een raadsel. Het kan redacteuren verwarren.
De verblinde samenleving. Dat was de titel van zijn boek. Ik had het gelezen, althans stukken in embryonale vorm. Ik had dit privilege een jaar geleden gekregen. Nu was het af. Er was een corona-saus aan toegevoegd. Gerechten moeten immers aangepast worden aan de smaak van de tijd. En de uitgever vond het wat interessant om middels Corona een moeilijke vraag aantrekkelijk te maken. Velen denken dat de corona-crisis het ultieme leermoment is voor onze mondiale postmoderne samenleving. Hij wist dat dit niet zo was. Over leren moest je hem niets leren. De Corona-problematiek is “slechts” een oppervlakteverschijnsel. Wat veel interessanter is, betreft de studie van het onderliggende cultuurverschijnsel dat we ons maatschappelijk gedrag noemen. Dat is het echte leerproces. Misschien wel een catastrofaal leerproces, zoals Arnold Cornelis schrijft. Weer een schrijver die we allebei sterk waardeerden.
Ik keek naar mijn bord en zag de ambachtelijke garnaalkroketten liggen die ik gekozen had. Ernaast het obligate, maar foute citroenschijfje. Ik bedacht dat ik misschien het citroenschijfje in ons gesprek was. Niet gehinderd door enige expertise gaf ik immers citroenfrisse antwoorden die zijn collega’s niet konden bedenken. Het konden gewoon ook foute antwoorden zijn. Ooit vond ik de boutade uit dat er “domme”, “slimme” en “hele slimme”* mensen waren en dat het moeilijk was de domme van de hele slimme te onderscheiden. Ik hield het nu dus maar op een citroenschijfje.
En dan daagde het bij mij opnieuw op wat de bijzondere waarde van deze schrijver was. Als geen ander kon hij de horizonten van je denken verbreden. “You never forget a good teacher” las ik ooit op een meters grote advertentie voor het lerarenambacht. Dat was hij. Maar het was nu ook “You never forget a good book”.
Ik keek naar het voorgerecht op mijn bord. Hij was het citroenschrijfje besefte ik plots. En ik de garnaal(kroket).